Xin giới thiệu bài viết của : PGS.TS. Đinh Công Tuấn - Trưởng khoa Ngôn ngữ Trung Quốc, Trường Cao đẳng Ngoại ngữ và Công nghệ Hà Nội.

------------------------

Tổng thống D.Trump lãnh đạo nước Mỹ hai nhiệm kỳ, là Tổng thống thứ 45 (2017-2020) và Tổng thống thứ 47 (2025-2028). Cả hai nhiệm kỳ, ông đều thử nghiệm chủ nghĩa hiện thực trong đường lối lãnh đạo đất nước, với khẩu hiệu "American First" (nước Mỹ trên hết) và "đưa nước Mỹ vĩ đại trở lại", lãnh đạo toàn cầu. Nội dung cốt lõi của chủ nghĩa hiện thực là: i) coi thế giới hiện nay là thế giới bất ổn định, cạnh tranh và xung đột sâu sắc, thậm chí có nguy cơ xảy ra chiến tranh thế giới; ii) vì vậy các quốc gia lớn, nhỏ khác nhau đều phải đề cao lợi ích dân tộc, coi lợi ích là điểm xuất phát trong mọi hành động của mình, lợi ích là vĩnh hằng; iii) từ đó các quốc gia (trong đó có nước Mỹ) phải ráo riết xây dựng sức mạnh quốc gia hùng cường trên tất cả các lĩnh vực: kinh tế, quốc phòng - an ninh, chính trị - xã hội… Trong đó đặc biệt đề cao việc xây dựng sức mạnh an ninh - quốc phòng; iv) trên cơ sở đó, các quốc gia lớn, nhỏ, đặc biệt là những quốc gia lớn như Mỹ, Trung Quốc, Nga, EU…cần tiến hành các cuộc cạnh tranh, xung đột quyết liệt, thậm chí còn có thể gây chiến tranh, nhằm thỏa mãn lợi ích nước lớn của mình một cách hiệu quả nhất. Bài viết này sẽ đi sâu phân tích cuộc thử nghiệm mới của chủ nghĩa hiện thực ở nước Mỹ dưới thời lãnh đạo của Tổng thống D.Trump.

1. Khái quát giai đoạn 2017-2020 Tổng thống D.Trump lãnh đạo nước Mỹ xây dựng chủ nghĩa hiện thực.

Trong quá trình lãnh đạo nước Mỹ nhiệm kỳ 1 (2017-2020), Tổng thống D.Trump đã xây dựng và hoàn thiện chiến lược an ninh quốc gia dựa trên chủ nghĩa hiện thưc, mà sợi chỉ đỏ xuyên suốt của chiến lược này là muốn thay đổi nước Mỹ, với mục tiêu "American First" (nước Mỹ trên hết), lãnh đạo toàn cầu. Nội dung chiến lược tập trung vào 4 trụ cột:

• i) bảo vệ người dân, đất nước và lối sống Mỹ;
• ii) thúc đẩy sự thịnh vượng của nước Mỹ;
• iii) hòa bình dựa trên sức mạnh Mỹ;
• iv) tăng cường ảnh hưởng sức mạnh Mỹ trên thế giới.

Đó chính là bảo vệ 4 lợi ích quốc gia quan trọng của nước Mỹ trong bối cảnh thế giới đang có sự bất ổn sâu sắc, cạnh tranh, xung đột quyết liệt, thậm chí có nguy cơ xảy ra chiến tranh khu vực, thế giới.

a) Ở trụ cột thứ nhất, Mỹ đề cao bảo vệ biên giới và lãnh thổ Mỹ; phòng vệ trước vũ khí hủy diệt hàng loạt (WMD); chống lại mối đe dọa sinh học và đại dịch; tăng cường kiểm soát biên giới và xây dựng chính sách nhập cư cứng rắn; truy tìm tận gốc các mối đe dọa đến nước Mỹ; đánh bại những kẻ khủng bố Hồi giáo cực đoan; loại bỏ các tội phạm xuyên quốc gia; giữ cho nước Mỹ an toàn trong kỷ nguyên số và thúc đẩy tính kiên cường của người dân Mỹ. Mỹ đã chỉ ra 3 loại đối thủ đang đe dọa đến an ninh nước Mỹ:

Thứ nhất, đó là hai nước Trung Quốc và Nga (đối thủ cấp toàn cầu), Mỹ gọi tên là "các cường quốc thù địch", "các cường quốc xét lại", hai quốc gia này muốn xây dựng một thế giới chống lại lợi ích, an ninh nước Mỹ;

Thứ hai, là các nước Triều Tiên, Iran (đối thủ cấp khu vực) được Mỹ gọi tên là "các chế độ bất hảo", "chế độ độc tài"…đang phát triển vũ khí hạt nhân, tên lửa hủy diệt hàng loạt, đe dọa đến an ninh Mỹ và hành tinh này;

Thứ ba, là các tổ chức tội phạm xuyên quốc gia, khủng bố cực đoan đang tìm cách gây hại cho nước Mỹ và nhân loại (đối thủ xuyên quốc gia). Đứng trước 3 loại đối thủ đó, nước Mỹ đã đưa ra các hành động ưu tiên, đó là nâng cao phòng thủ tên lửa, phát hiện và đập tan vũ khí hủy diệt hàng loạt (WMD), nâng cao các biện pháp chống phổ biến WMD, hướng mục tiêu vào những kẻ khủng bố sử dụng WMD. Nước Mỹ cần phát hiện, ngăn chặn mối đe dọa sinh học từ gốc, cải thiện khả năng phải ứng khẩn cấp với các đại dịch. Mỹ tăng cường an ninh biên giới, kiểm tra người nhập cư, tị nạn, du khách nước ngoài, thực thi triệt để luật nhập cư, tăng cường an ninh vận tải. Đề cao cảnh giác đập tan những âm mưu khủng bố, có những hành động trực tiếp chống lại mạng lưới khủng bố và truy sát những kẻ khủng bố IS và Al-Queda, Mỹ chia sẻ trách nhiệm chống khủng bố, chống lại xu hướng cực đoan hóa và những tuyển dụng của lực lượng khủng bố cộng đồng ở Mỹ và thế giới.

Mỹ chủ trương tạm hòa hoãn với Nga, tập trung chống lại ảnh hưởng ngày càng gia tăng của Trung Quốc, xây dựng chiến lược "Ấn Độ Dương - Thái bình dương tự do, rộng mở" với bộ tứ kim cương (Mỹ, Nhật, Ấn Độ, Úc) để kiềm chế Trung Quốc; Mỹ hòa hoãn với Triều Tiên, tiến hành đàm phán 2 vòng với Triều Tiên tại Singapore và Hà Nội Việt Nam về vấn đề vũ khí hạt nhân; Mỹ đơn phương hủy bỏ Hiệp ước lịch sử hạt nhân giữa Iran và P5+1 (Trung Quốc, Nga, Mỹ, Anh, Pháp và Đức) được ký kết dưới thời Tổng thống B.Obama năm 2015, hủy bỏ Hiệp ước vào năm 2018 dưới thời Tổng thống D.Trump. Mỹ cần cùng với đồng minh, đối tác của Mỹ trên thế giới chống lại các tổ chức tội phạm xuyên quốc gia (TCO) và mạng lưới công ty con của chúng, chống lại tội phạm mạng, giữ cho nước Mỹ an toàn trong kỷ nguyên số. Trước mắt cần xác định và phân loại các nguy cơ về an ninh quốc gia, năng lượng và điện lực, ngân hàng và tài chính, an toàn sức khỏe, thông tin liên lạc, giao thông vận tải, xây dựng hệ thống mạng phòng thủ của chính phủ… xây dựng văn hóa sẵn sàng chiến đấu, khuyến khích chia sẻ thông tin, cải thiện quản trị đất nước phối hợp giữa khu vực tư nhân và các cấp chính quyền.

b) Ở trụ cột thứ hai, Mỹ theo đuổi chiến lược phục hồi kinh tế nội địa, đem lại lợi ích cho người lao động Mỹ, khôi phục cơ sở sản xuất Mỹ, tạo công ăn việc làm cho tầng lớp trung lưu, khuyến khích đổi mới, giữ ưu thế công nghệ, bảo vệ môi trường, đạt vượt trội về năng lượng. Phục hồi sức mạnh kinh tế trong nước, bảo tồn hệ thống kinh tế công bằng, có đi, có lại, nâng cao an ninh quốc gia, thúc đẩy thịnh vượng, hòa bình thế giới.

+ Để khôi phục kinh tế trong nước, Mỹ đã có các hành động ưu tiên như sau: Các Bộ và cơ quan chính phủ giảm gánh nặng về các qui định không cần thiết gây ảnh hưởng đến phát triển; thúc đẩy cải cách thuế, xây dựng bộ luật thuế đơn giản, công bằng; khuyến khích tăng trưởng, tạo việc làm, giảm thuế cho gia đình trung lưu; chính quyền các cấp sẽ làm việc với công nghiệp tư nhân để cải thiện cơ sở hạ tầng nước Mỹ (sân bay, cảng biển, đường thủy, đường bộ, đường sắt, hệ thống vận chuyển, viễn thông…), cải thiện cơ sở hạ tầng kỹ thuật số, triển khai mạng internet 5G an toàn trên toàn quốc, nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh quốc gia, đem lại lợi ích cho môi trường và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người dân; giảm nợ thông qua trách nhiệm tài chính; giảm tối đa chi tiêu liên bang; chính phủ hoạt động hiệu quả; hiện đại hóa hệ thống thuế; cải cách doanh nghiệp nâng cao khả năng cạnh tranh toàn cầu; giữ mức nợ công chấp nhận được; hỗ trợ các chương trình giáo dục và dạy nghề.

+ Để thúc đẩy các mối quan hệ kinh tế tự do, công bằng và có đi có lại với các nước trên thế giới, Mỹ đã có các hành động ưu tiên như sau: Ký kết các Hiệp định thương mại và đầu tư thế hệ mới, nâng cấp các Hiệp định thương mại và đầu tư hiện có, ưu tiên các Hiệp định song phương, dựa trên nguyên tắc: công bằng, có đi có lại, tuân thủ tiêu chuẩn cao về sở hữu trí tuệ, thương mại số, nông nghiệp, lao động, môi trường; chống lại các hành vi thương mại không công bằng; xây dựng và đổi mới các qui định về một trật tự kinh tế công bằng, có đi có lại, đảm bảo tính minh bạch, phù hợp với các qui định, tiêu chuẩn quốc tế, kiến tạo các cơ hội thị trường mới. Mỹ sẵn sàng rút khỏi các Hiệp định Tổ chức đa phương nếu như không đáp ứng lợi ích của mình (UNESCO, TPP, dọa rút khỏi WTO và các Hội nghị chống biến đổi khí hậu).

+ Đồng thời, Mỹ đã và sẽ đi đầu trong nghiên cứu, công nghệ, sáng tạo, đổi mới. Các ưu tiên của Mỹ là nắm bắt các xu hướng khoa học và công nghệ trên thế giới; thu hút, giữ chân các nhân tài, các nhà phát minh, các nhà cải cách; thúc đẩy nguồn vốn và sự sáng tạo của khu vực tư nhân để xây dựng và đổi mới; đẩy nhanh việc ứng dụng các phát minh và đổi mới.

+ Để thúc đẩy và bảo vệ nền tảng sáng kiến an ninh quốc gia, Mỹ đã, sẽ bảo vệ tài sản trí tuệ, ngăn cấm đối thủ cạnh tranh thù địch nước ngoài, sở hữu công nghệ trái phép, các kiến thức của lĩnh vực công và tư nhân Mỹ, duy trì môi trường thân thiện với nhà đầu tư, tăng cường và phát huy vai trò của Ủy ban Đầu tư nước ngoài tại Mỹ (CFIUS) nhằm đảm bảo khả năng giải quyết các nguy cơ an ninh quốc gia; Mỹ thắt chặt thủ tục cấp thị thực; giảm bớt những hành vi trộm cắp tài sản trí tuệ, an ninh kinh tế từ những hoạt động thu thập tin tình báo phi truyền thống…

+ Để chiếm lĩnh vị trí thống trị về năng lượng, Mỹ đã, sẽ tận dụng các nguồn năng lượng dồi dào như than đá, khí tự nhiên, dầu khí, năng lượng tái tạo và hạt nhân để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, thúc đẩy thương mại và đầu tư năng lượng xuyên biên giới cho thị trường năng lượng Mỹ. Mỹ tiếp tục áp dụng cách tiếp cận nhằm đảm bảo sự công bằng giữa an ninh năng lượng, phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường. Từ đó, Mỹ đưa ra các ưu tiên như: giảm hàng rào, thúc đẩy phát triển nguồn năng lượng sạch, an toàn, hạn chế những gánh nặng pháp lý gây cản trở  đến sản xuất năng lượng và kìm hãm sự phát triển kinh tế. Mỹ đã xúc tiến xuất khẩu các nguồn năng lượng công nghệ, các dịch vụ, giúp các đồng minh và đối tác đa dạng hóa nguồn năng lượng, mang lại lợi ích kinh tế. Mỹ đã hợp tác với đồng minh, đối tác để bảo vệ cơ sở hạ tầng toàn cầu về năng lượng.

c) Ở trụ cột thứ ba, Mỹ đưa ra quan điểm duy trì sức mạnh răn đe để tạo lập hòa bình, trước mắt nước Mỹ phải "đổi mới năng lực" các mặt.

+ Về đổi mới quân đội, Mỹ đưa ra ưu tiên đầu tiên là hiện đại hóa quân đội. Mục tiêu là quân đội Mỹ có thể đánh bại đối thủ bằng sự vượt trội về khả năng vũ khí gây chết người, cải tiến các hệ thống hiện có để tối đa hóa lợi nhuận trên các khoản đầu tư trước. Phải "cải thiện sự sẵn sàng", xây dựng, hoàn thiện các lực lượng tinh nhuệ có khả năng bảo vệ quê hương đáp ứng các lợi ích Mỹ. Đẩy mạnh công tác đào tạo, hậu cần và bảo trì, đủ điều kiện để phản ứng khi những tình huống bất ngờ xảy ra một cách nhanh nhất, thuận lợi hóa, linh hoạt di động toàn cầu. Mỹ phải duy trì sự hiện diện, xây dựng lực lượng liên quân duy trì khả năng ngăn chặn, đánh bại mọi mối đe dọa với nước Mỹ. Quốc phòng Mỹ phải phát triển các khái niệm mới và khả năng hành động để giành chiến thắng, phát huy thế mạnh trên các lĩnh vực hàng không, hàng hải, không gian và vũ trụ. Có kế hoạch dài hơi, chống lại mạng lưới khủng bố và các mối đe dọa bất thường khác.

+ Chú trọng các cơ sở công nghiệp quốc phòng, vì nó là yếu tố sức mạnh quan trọng của an ninh quốc gia Mỹ. Sự gia tăng khả năng phản ứng khẩn cấp của quân đội phụ thuộc vào khả năng hệ thống sản xuất các bộ phận cần thiết, chuỗi cung ứng hiệu quả và an toàn, và lực lượng lao động Mỹ có tay nghề. Mỹ đã dựa vào các nhà sản xuất nước ngoài khi các nhà sản xuất trong nước không thể đáp ứng cho quân đội.

+ Mỹ chú trọng đến lực lượng hạt nhân, gần 80 năm qua Mỹ đã sử dụng vũ  khí hạt nhân làm công cụ quan trọng trong xây dựng chiến lược an ninh quốc gia. Nó là nền tảng chiến lược của nước Mỹ đã sử dụng để bảo vệ hòa bình và ổn định, ngăn chặn các thế lực có ý định xâm lược Mỹ, xâm lược đồng minh và các đối tác của Mỹ. Sau chiến tranh lạnh, Mỹ đã giảm đầu tư vào doanh nghiệp hạt nhân, giảm vai trò của vũ khí hạt nhân trong chiến lược an ninh quốc gia Mỹ. Nhưng khi các đối thủ của Mỹ đã mở rộng cho vũ khí hạt nhân, và mở rộng phạm vi hệ thống vũ khí hạt nhân của họ, vì vậy Mỹ phải duy trì năng lực hạt nhân của mình, đầu tư đáng kể về duy trì kho vũ khí hạt nhân và cơ sở hạ tầng của nó, nhằm đáp ứng các tiêu chuẩn an ninh quốc gia, ứng phó kịp thời với các mối đe dọa trong những thập kỷ tới.

+ Mỹ duy trì vai trò lãnh đạo và tự do hành động trong không gian. Mỹ lãnh đạo mạng lưới truyền thông và tài chính, các hệ thống quân sự và tình báo, khí tượng thủy văn, hàng hải và nhiều yếu tố cấu thành lĩnh vực không gian. Các hành động ưu tiên của Mỹ là ưu tiên phát triển không gian, thúc đẩy thương mại vũ trụ.

d) Ở trụ cột thứ tư, đẩy mạnh tăng cường ảnh hưởng của nước Mỹ.

Chính sách đối ngoại "nước Mỹ trên hết" thúc đẩy sự ổn định của nước Mỹ. Nó như là một lực lượng tích cực trên thế giới, có thể giúp thiết lập các điều kiện hòa bình, thịnh vượng và phát triển cho các xã hội thành công.

+ Trước hết, Mỹ khuyến khích sự phát triển của các đối tác. Mỹ đã thay đổi phương pháp tiếp cận cũ, từ sự phụ thuộc vào viện trợ, đưa vào các khoản tài trợ bằng phương pháp tiếp cận thu hút nguồn vốn đầu tư tư nhân và thúc đẩy hoạt động ở khu vực tư nhân. Mỹ đã thúc đẩy các biện pháp cải cách để mở ra tiềm năng kinh tế cho người dân, như thúc đẩy quyền sở hữu tài sản, cải cách doanh nghiệp, cải tiến cơ sở hạ tầng. Các dự án giúp người dân nâng cao thu nhập, và đem lại lợi ích cho doanh nghiệp. Bằng  cách huy động mọi nguồn lực từ các khu vực công và tư đã giúp tối đa hóa lợi nhuận, giảm gánh nặng cho các nguồn lực của Nhà nước.

+ Thứ hai, trên các diễn đàn đa phương. Mỹ đã dẫn dắt và tham gia vào các thỏa thuận đa quốc gia, định hình nhiều qui tắc ảnh hưởng tốt đến các giá trị Mỹ. Khi tham gia vào các tổ chức này, Mỹ đã bảo vệ được chủ quyền và các giá trị Mỹ. Hàng loạt các tổ chức quốc tế được thiết lập các qui tắc mà các quốc gia, doanh nghiệp, cá nhân tương tác với nhau trên các vùng đất liền, vùng biển, Bắc cực, không gian bên ngoài, thế giới kỹ thuật số trên nguyên tắc vừa giữ vững khu vực tự do và mở, vừa phục vụ cho sự thịnh vượng và an ninh của nước Mỹ. Các hành động ưu tiên của Mỹ là, cố gắng đạt được các kết quả trên các diễn đàn chính trị và an ninh phù hợp với giá trị, lợi ích và an ninh Mỹ. Mỹ đã định hình và cải cách các tổ chức quốc tế đa phương kinh tế, tài chính, thương mại... như IMF, WTO...đảm bảo khu vực chung tự do (Mỹ sẽ cung cấp sự lãnh đạo và công nghệ để định hình, quản lý các lĩnh vực chung - không gian, không gian ảo, hàng hải trong khuôn khổ của luật pháp quốc tế), Mỹ sẽ bảo vệ mạng internet tự do và mở.

+ Thứ ba, làm chủ các giá trị Mỹ. Giá trị Mỹ là mỗi công dân sinh ra tự do và bình đẳng trước pháp luật, các nguyên tắc cốt lõi của Mỹ đã được ghi trong tuyên ngôn độc lập, được bảo vệ bởi tuyên ngôn nhân quyền, tuyên bố tôn trọng các quyền tự do cá nhân cơ bản bắt đầu với tự do tôn giáo, tự do ngôn luận và báo chí, hội họp. Tự do, công lý, công bằng bằng pháp luật và phẩm giá của mỗi con người là trọng tâm của việc chúng ta trở thành một dân tộc. Để làm chủ các giá trị Mỹ, Mỹ đưa ra các hành động ưu tiên như: hỗ trợ phẩm giá cá nhân, đập tan các tổ chức khủng bố xuyên quốc gia, tăng cường vai trò của người phụ nữ và thanh niên, bảo vệ tự do tôn giáo và các nhóm tôn giáo thiểu số, giảm thiểu thiệt hại về nhân mạng, Mỹ sẽ tiếp tục dẫn đầu thế giới về hoạt động hỗ trợ nhân đạo. Mỹ khuyếch trương và coi giá trị Mỹ là chuẩn để tuyên truyền, áp đặt cho các quốc gia trên thế giới học tập và làm theo.

2. Cuộc thư nghiệm mới xây dựng chủ nghĩa hiện thực dưới thời Tổng thống D.Trump nhiệm kỳ thứ 2 (2025 - 2028)

Đường lối, cương lĩnh tranh cử nhiệm kỳ thứ 2 (2025 - 2028) của Tổng thống D.Trump.

Sau khi thất bại trong cuộc bầu cử Tổng thống thứ 46 (2021-2024), ông Joe Biden đại diện cho Đảng dân chủ nắm quyền Tổng thống lãnh đạo nước Mỹ, ông D. Trump đã bị chính quyền của Tổng thống  Joe Biden  nhiều lần  truy tố, bị đối mặt với nhiều vấn đề pháp lý phức tạp khiến cho ông có thể phải ngồi tù tới 561 năm nếu bị kết tội (Vụ án Hush money, ông D.Trump bị kết án 34 tội danh làm giả hồ sơ kinh doanh để che giấu các khoản thanh toán cho ngôi sao phim người lớn Stormy Daniels trong chiến dịch tranh cử năm 2016; vụ án tài liệu mật, ông Trump bị cáo buộc giữ lại các tài liệu mật tại khu nghỉ dưỡng Mar - a - Lago sau khi rời Nhà Trắng; Vụ án gian lận tài chính: Trump và các con trai bị kiện bởi Tổng chưởng lý New York vì cáo buộc gian lận tài chính kéo dài nhiều năm. Theo các cáo trạng, nếu bị kết án, ông có thể ngồi tù đến 561 năm). Bản thân ông trong 4 năm từ 2021-2024 đã bị ám sát đến 3 lần (Ngày 13.7.2024; ngày 15.9.2024; 12.10.2024)).

Chính những năm tháng bị phe đối lập o ép , bị truy tố tù đầy, bị đe dọa tính mạng, đã khiến ông càng nung nấu quyết tâm phải chiến thắng trong cuộc bầu cử lần 2 để trở thành Tổng thống thứ 47 (2025-2028) và sẽ tiến hành cải cách sâu sắc thể chế với vẻ ngoài hào nhoáng, nhưng bên trong đầy rẫy bất công… Lịch sử 132 năm mới lặp lại, cùng với chiến thắng trọn vẹn ở cả 7 bang chiến trường, D.Trump đã trở thành vị Tổng thống Mỹ cao tuổi nhất, đạt 312 phiếu đại cử tri, hơn đối thủ là bà Kamala Harris tới 86 phiếu. Ông D.Trump đã đưa ra một đường lối tranh cử đúng đắn, tiếp tục thử nghiệm mới chủ nghĩa hiện thực ở nước Mỹ, gồm:

 i) Về cải cách kinh tế, thuế và nhập khẩu, ông hứa "thuế là một trong những từ trong từ điển được ông yêu thích nhất", hứa sẽ cắt giảm thuế toàn diện, kéo dài cuộc cải tổ của mình từ năm 2017, hứa sẽ "chấm dứt lạm phát" vốn đã tăng lên mức kỷ lục dưới thời Tổng thống Joe Biden. Ông đề xuất miễn thuế thu nhập từ tiền boa, bãi bỏ thuế đối với các khoản thanh toán an sinh xã hội, cắt giảm thuế doanh nghiệp, đề xuất mức thuế mới ít nhất là 10% đối với hầu hết các hàng hóa nước ngoài, để cắt giảm thâm hụt thương mại. Đặc biệt, với hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc có thể phải chịu mức thuế bổ sung 60%...;

ii) Trục xuất người nhập cư không giấy tờ, số người vượt biên tại biên giới phía Nam nước Mỹ đã đạt mức kỷ lục vào cuối năm 2023 dưới thời chính quyền Joe Biden - Harris đã lên đến 2,47 triệu người. Chỉ tính trong 2 năm (2022 và 2023) tổng số người nhập cư bất hợp pháp vào nước Mỹ đã lên đến 4,77 triệu người, riêng trong tháng 9/2024 đã có 269.735 người nhập cư bất hợp pháp tại cửa khẩu Mehico- Mỹ. Hiện nay số người xin tỵ nạn mới đến từ Veneduela, Cu Ba, Nicaragua, Haiti đã vượt biên vào Mỹ ngày càng gia tăng. Ông D.Trump cam kết hoàn thành việc xây dựng bức tường biên giới Mỹ - Mehico, một dự án đã bắt đầu từ nhiệm kỳ 1 của ông (2017-2020) hiện còn dang dở. Ông D.Trump hứa sẽ thực hiện các cuộc trục xuất người nhập cư bất hợp pháp lớn nhất trong lịch sử nước Mỹ;

iii) Chấm dứt các cuộc chiến tranh tại Ukraine, Trung Đông…, ông D.Trump đã chỉ trích chính quyền của Đảng Dân chủ Joe Biden - Harris đã chi hàng chục, trăm tỷ USD để hỗ trợ cho Ukraine và ở Trung Đông trong cuộc chiến chống Nga và các lực lượng đối lập, và cam kết sẽ chấm dứt xung đột Ukraine trong vòng 24 giờ, thông qua một thỏa thuận đàm phán. Đối với chiến tranh tại dài Gaza ở Trung Đông, ông D.Trump đã tự nhận mình là một người ủng hộ trung thành của Israel, nhưng cũng kêu gọi đồng minh này chấm dứt chiến dịch quân sự;

iv) An xá tù nhân vụ bạo loạn ở Đồi Capitol,  Ông Trump đã nói rằng ông sẽ "trả tự do" cho một số người bị kết tội trong cuộc bạo loạn ở Washington DC vào ngày 06.01.2021, khi những người này ủng hộ ông xông vào Tòa nhà Quốc hội để ngăn chặn chiến thắng của Joe Biden trong cuộc bầu cử năm 2020, ông đã hạ thấp mức độ nghiêm trọng của cuộc bạo loạn, cho rằng họ bị giam giữ oan, dù ông thừa nhận "một số người có thể đã mất kiểm soát";

v) Sa thải công tố viên đặc biệt Jack Smith, vì đã truy tố ông về những nỗ lực bị cáo buộc nhằm lật ngược cuộc bầu cử năm 2020 và về việc ông bị cáo buộc đã sai phạm trong việc xử lý, lưu trữ các tài liệu mật. Ông Trump đã phủ nhận mọi hành vi sai trái và đã ngăn cản cả hai vụ án được đưa ra xét xử trước cuộc bầu cử;

vi) Không cấm phá thai và cam kết giảm các qui định về khí hậu, theo ông, các bang nên được tự do quyết định luật phá thai riêng của mình, ông khẳng định quan điểm sẽ không ký luật phá thai toàn quốc. Trong nhiệm kỳ 1 (2017-2020), ông Trump đã hủy bỏ hàng trăm biện pháp bảo vệ môi trường và biến nước Mỹ trở thành nước đầu tiên rút khỏi thỏa thuận khí hậu Paris. Ông tuyên bố sẽ cắt giảm các qui định, đặc biệt để giúp ngành ô tô của Mỹ, cam kết tăng sản lượng nhiên liệu hóa thạch của Mỹ, tuyên bố sẽ "khoan, khoan, khoan" ngay từ ngày đầu tiên thay vì ủng hộ các nguồn năng lượng tái tạo như năng lượng gió.

Như vậy, những cương lĩnh tranh cử của D.Trump đều xuất phát từ lý luận xây dựng chủ nghĩa hiện thực, tập trung vào lập trường "Nước Mỹ trước tiên", "làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại", lợi ích nước Mỹ là số 1.

100 ngày thử nghiệm mới chủ nghĩa hiện thực ở nước Mỹ của Tổng thống D.Trump nhiệm kỳ thứ 2 (2025-2028).

Trong lịch sử hiện đại của Mỹ, 100 ngày đầu tiên của mỗi nhiệm kỳ Tổng thống thường được xem là một thước đo quan trọng dự báo mức độ thành công của vị Tổng thống đó. Ông D.Trump bước vào nhiệm kỳ thứ 2 với những cam kết tái định hình nước Mỹ. Trong vòng 100 ngày đầu tiên, với quyết tâm "đưa nước Mỹ vĩ đại trở lại", ông đã phá bỏ lớp sơn hào nhoáng che đậy những xấu xa, giả tạo của người tiền nhiệm trong quản trị đất nước, ông đã đảo ngược hàng loạt chính sách của chính quyền đảng Dân chủ Joe Biden - Harris. Những động thái quyết đoán này không chỉ đánh dấu sự trở lại của chủ nghĩa hiện thực "Nước Mỹ trên hết", mà còn gây xáo trộn sâu sắc trong nền kinh tế toàn cầu, tái định hình các liên minh quốc tế và thổi bùng những bất ổn địa - chính trị mới, mở ra một kỷ nguyên cạnh tranh quyền lực ngày càng khốc liệt, gây nên những hệ lụy khó lường.

(1) Xây dựng một chính quyền mới, khác biệt.

Sau khi nhậm chức Tổng thống vào 20/01/2025, Tổng thống D.Trump có 75 ngày xây dựng một chính quyền mới khác biệt với chính quyền tiền nhiệm nhưng cũng không giống như chính quyền ở nhiệm kỳ đầu tiên 2017-2020. Ông D.Trump sẽ phải bổ nhiệm khoảng 4000 vị trí lãnh đạo trong chính phủ, trong đó có khoảng 1200 vị trí cần sự phê chuẩn của Thượng Viện Mỹ. Do Đảng cộng hòa kiểm soát cả Thượng Viện và Hạ Viện nên giúp quá trình phê chuẩn này diễn ra thuận lợi hơn. Những tiêu chí cơ bản để xác định tiêu chuẩn cho các thành viên trong chính phủ mới của Tổng thống D.Trump gồm có: (1) phải trung thành với đường lối "Nước Mỹ trên hết" "Đưa nước Mỹ vĩ đại trở lại", "Lợi ích nước Mỹ là số 1", tuyệt đối trung thành với sự lãnh đạo của Tổng thống D.Trump;  (2) là những nhà kỹ trị giỏi giang trên tất cả các lĩnh vực, đặc biệt là kinh tế, an ninh, quân sự, chính trị…; (3) là những tỷ phú hàng đầu tham gia vào việc xây dựng và dẫn dắt nền kinh tế Mỹ; (4) là những chuyên gia kinh tế hàng đầu, xây dựng các chính sách kinh tế hiệu quả, sẽ ít bị cản trở hơn khi thông qua Quốc hội và thực thi trong thực tiễn, với những chính sách tiềm năng đang dần hiện ra với trọng tâm là bảo hộ thương mại, cải cách thuế và giảm thiểu các qui định. Những thành viên chính phủ phải là những người giàu kinh nghiệm trong thực tiễn, tư duy sắc sảo, am hiểu sâu sắc nền kinh tế đất nước, dám nghĩ, dám làm, dám thay đổi, có lập trường kiên định nhưng sẵn sàng, điều chỉnh nhằm đạt lợi ích tối đa cho nước Mỹ; (4) là một đội ngũ chuyên gia tài giỏi, có lập trường cứng rắn trong giải quyết vấn đề nhập cư, di dân; mạnh mẽ trong xây dựng chính sách, đường lối, kế hoạch với Trung Quốc; (5) sẵn sàng thay thế, loại bỏ các chức vụ lãnh đạo do không đáp ứng được nhiệm vụ, chức trách được giao. Việc thay đổi những nhân vật lãnh đạo các Bộ, Ban, ngành trong chính phủ sẽ được diễn ra thường xuyên nhằm đem lại lợi ích tốt nhất cho nước Mỹ.

(2) Sẵn sàng và thực hiện đảo ngược các chính sách trước kia

Ông D.Trump đã phải trải qua 4 năm dưới thời chính quyền tiền nhiệm do Đảng Dân chủ lãnh đạo (2021-2024), ông đã nhận thấy những khuyết tật về đường lối, chính sách, quản trị đất nước của người tiền nhiệm, vì vậy ông quyết tâm xóa bỏ những di sản không phù hợp của  chính quyền cũ  Joe Biden - Harris để lại. Ông được mệnh danh là "kẻ hủy diệt vĩ đại".  Về đối nội, ông đã lần lượt đảo ngược các chính sách như nhập cư bất hợp pháp, năng lượng, biến đổi khí hậu, ngân hàng, pháp luật và trật tự, tư pháp hình sự và thuế, mạnh dạn thay đổi thế chế cũ đã không còn phù hợp…Ông đã ký 139 sắc lệnh hành pháp, bằng số lượng mà cựu Tổng thống Joe Biden đã làm trong 4 năm, đã tiếp đón 14 lãnh đạo nước ngoài, có bài phát biểu dài nhất trước quốc hội và trả lời các câu hỏi của phóng viên gần như mỗi ngày. Ông Trump đã tiến hành chiến dịch cải tổ chính quyền liên bang bằng cách thành lập "Ban hiệu suất chính phủ" (DOGE) dựa trên ý tưởng của Tỷ phú Elon Musk với nòng cốt là những người trẻ, am hiểu công nghệ. Sau hơn 3 tháng, DOGE đã hoạt động quyết liệt, can thiệp sâu vào mọi hoạt động của bộ máy chính phủ, cắt giảm hàng loạt nhân sự và ngân sách, cho giải thể rất nhiều cơ quan bộ máy, tìm cách tiếp cận dữ liệu nhạy cảm của chính phủ, châm ngòi cho nhiều vụ kiện ở Tòa án. Truyền thông Mỹ ước tính hơn 100.000 nhân viên liên bang đã bị sa thải hoặc chấp nhận phương án nghỉ việc từ DOGE. Tuy vậy, ngân sách mà DOGE tiết kiệm từ chiến dịch tinh giảm không như kỳ vọng, mức hứa hẹn từ 2000 tỷ USD đã giảm còn 1000 tỷ USD. DOGE thực tế thông báo cắt giảm được 160 tỷ USD, trong khi thời hạn "nhân viên Chính phủ đặc biệt" 130 ngày của ông Musk  đang cận kề (phe đối lập đang dấy lên tranh cãi về giới hạn quyền lực của DOGE và hoài nghi về các con số mà DOGE đã công bố).

Về vấn đề nhập cư và an ninh biên giới, Tổng thống D.Trump đã quyết tâm thực hiện những cam kết hàng đầu của mình trong cương lĩnh tranh cử đối với cử tri Mỹ, đã truy quét và trục xuất lượng lớn những người nhập cư trái phép và phạm tội. Dưới thời của Tổng thống tiền nhiệm Joe Biden số người vượt biên trái phép từ Mehico vào Mỹ cao kỷ lục, gần 250.000 vụ trong tháng 12-2023, nhưng dưới thời của Tổng thống D.Trump, con số này đã giảm xuống còn 8346 vụ trong tháng 2-2025 và 7181 vụ trong tháng 3-2025. Nỗ lực được đẩy nhanh dẫn đến một số trường hợp bị trục xuất nhầm, vì vậy đã gây nên sự căng thẳng giữa Nhà Trắng với nhánh Tư pháp và các nhóm hoạt động dân quyền. Những thành tựu về kiểm soát biên giới được xem là chiến thắng chính trị của ông D.Trump ngay trong giai đoạn đầu nhiệm kỳ thứ 2.

Về kinh tế, ông D.Trump khi vận động tranh cử đã hứa hẹn dùng thuế quan để chấm dứt tình trạng bất công mà Mỹ đang phải chịu, khôi phục nền sản xuất Mỹ và khiến lạm phát giảm. Ngay từ ngày đầu nhậm chức, ông đã ký sắc lệnh chỉ đạo lãnh đạo các cơ quan liên bang lập tức có biện pháp bình ổn giá khẩn cấp. Với những chính sách đưa ra quyết liệt, nên lạm phát ở Mỹ đã có dấu hiệu hạ nhiệt. Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 3-2025 chỉ còn 2,4%, giảm so với mức 2,8% trong tháng 2-2025. CPI lõi, không gồm thực phẩm và năng lượng, tháng 3 là 2,8%, là mức thấp nhất kể từ tháng 3-2021.

Nhưng đến cuối tháng 4-2025, mức lạm phát có dấu hiệu tăng trở lại, sau khi Tổng thống D.Trump chứng minh những tuyên bố về thuế quan không phải "dọa suông". Ông áp thuế đối ứng rất cao với hàng loạt các đối tác thương mại trên thế giới (khoảng trên 70 quốc gia) đã khiến cho thị trường tài chính toàn cầu chao đảo. Mỹ đang tạm hoãn áp thuế đối ứng trong vòng 90 ngày, khi các đối tác muốn đàm phán để giải quyết bất đồng, nhưng Mỹ vẫn duy trì mức thuế cao tới 145% với Trung Quốc. Đáp lại, Trung Quốc tuyên bố áp thuế 125% với hầu hết mặt hàng từ Mỹ, khiến dòng chảy thương mại giữa hai nước gần như bị tê liệt. Giới quan sát cảnh báo mục tiêu hạ nhiệt lạm phát có thể bị biện pháp thuế quan của Tổng thống D.Trump cản trở. Vì vậy, Chủ tịch Cục dự trữ Liên mang Mỹ, ông Powell đã nhận định "Mức độ tăng thuế cao hơn đáng kể so với dự đoán, điều này sẽ ảnh hưởng đến nền kinh tế Mỹ và thế giới, gồm làm tăng tỷ lệ lạm phát và giảm mức tăng trưởng kinh tế. Những thiệt hại kinh tế khi tiếp tục thúc đẩy đòn thuế quan của ông Trump sẽ gây ra những hậu quả về chính trị. Đảng Dân chủ đối lập kỳ vọng nỗi bất mãn của người dân và hệ quả của đòn thuế sẽ biến thành làn sóng ủng hộ để giúp họ giành lại kiểm soát Hạ Viện trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ năm 2026 tại Mỹ.

Sự ủng hộ dành cho ông D.Trump cũng sẽ đốt mặt với rủi ro sụt giảm nếu quốc hội Mỹ buộc phải cắt giảm chi tiêu chính phủ để tài trợ cho kế hoạch cắt giảm thuế của ông. Một trong những mục tiêu bị cắt giảm là ngân sách cho Medicaid, chương trình hiện cung cấp bảo hiểm y tế cho 70 triệu người có thu nhập thấp hoặc người khuyết tật ở Mỹ.

Ông Trump còn bị mắc kẹt giữa nhóm các doanh nghiệp lớn, những người muốn giảm đáng kể vai trò của chính phủ liên bang, nhưng vẫn duy trì thương mại tự do toàn cầu, với những người thuộc tầng lớp lao động, nhóm hy vọng đòn thuế quan giúp khôi phục sản xuất và việc làm trong nước. Nhóm cử tri lao động sẽ bất bình nếu chính phủ cắt giảm các chương trình như Medicaid và an sinh xã hội. Nhưng các chương trình chiếm một phần lớn ngân sách của chính phủ và nếu không cắt giảm, họ sẽ khó xoay sở đủ ngân sách để tài trợ cho giảm thuế. Nói tóm lại, nói như Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent đã chia sẻ về mục tiêu chính trong chính sách kinh tế 3 bước của Tổng thống D.Trump kể từ khi ông làm Tổng thống nhiệm kỳ thứ 2 (2025-2028) đó là:

i) thứ nhất, là đàm phán lại thương mại toàn cầu. Chính quyền D. Trump coi thuế quan là công cụ để cân bằng thương mại quốc tế, giảm rào cản thương mại, mở ra nhiều thị trường hơn cho các nhà sản xuất Mỹ, đồng thời mang lại hàng ngàn việc làm trong lĩnh vực sản xuất. An ninh kinh tế là an ninh quốc gia, đại dịch covid-19 đã phơi bày những lỗ hổng trong chuỗi cung ứng của Mỹ và rủi ro khi phải phụ thuộc vào các quốc gia khác trong lĩnh vực sản xuất quan trọng. Thuế quan có thể giúp tăng năng lực công nghiệp của Mỹ và củng cố an ninh quốc gia bằng cách đưa nguồn cung trợ lại;

ii) thứ hai, biến đạo luật cắt giảm thuế và việc làm năm 2017 thành vĩnh viễn và áp dụng các ưu tiên thuế mới: không đánh tiền boa, tiền làm thêm giờ và an sinh xã hội. Cải cách thuế của ông Trump sẽ cải thiện chất lượng cuộc sống cho người Mỹ bị tổn hại bởi các chính sách thương mại liều lĩnh. Việc thúc đẩy những cải cách này và thực hiện vĩnh viễn việc cắt giảm thuế năm 2017 sẽ mang lại sự chắc chắn cho cá nhân và doanh nghiệp và tạo động lực kinh tế;

iii) thứ ba, là bãi bỏ qui định về kinh tế. Nước Mỹ phải xây dựng lại, không chỉ nhà ở và nhà máy, mà còn cả chất bán dẫn, nhà máy điện, trung tâm dữ liệu trí tuệ nhân tạo và các công nghệ khác của tương lai. Đánh thức lại năng lực công nghiệp của Mỹ là chìa khóa để tăng việc làm và tiền lương cho tầng lớp lao động và trung lưu, đồng thời là cách duy nhất để cạnh tranh với Trung Quốc về ưu thế công nghệ và quân sự.

Trong lĩnh vực khí hậu và năng lượng, Tổng thống Trump ký sắc lệnh nới lỏng hệ thống qui định trước đây của chính quyền cựu Tổng thống Joe Biden áp đặt hạn chế nhằm vào các công ty khai thác nhiên liệu hóa thạch. Tổng thống Trump cũng đã một lần nữa tuyên bố rút khỏi Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu, đưa Mỹ, quốc gia có lượng khí thải lớn nhất thế giới rút ra khỏi nỗ lực toàn cầu chống biến đổi khí hậu lần thứ 2 trong vòng 1 thập kỷ. Tổng thống Trump cũng đã chấm dứt những chính sách ưu đãi đối với lĩnh vực xe điện.

Mỹ đã khôi phục khai thác dầu khí tại Bắc cực và ven biển. Trước đó, ông Joe Biden đã ban hành lệnh cấm khai thác dầu khí tại Bắc cực và khu vực ven biển nước Mỹ. Sắc lệnh mới của Tổng thống D.Trump không những cho phép khai thác dầu khí trở lại, mà còn hủy bỏ một văn bản ghi nhớ năm 2023 cấm tiến hành khai thác diện tích rộng 6,5 triệu ha ở Bắc cực. Bằng bước đi này, Tổng thống Trump đã khẳng định chiến lược năng lượng của mình, bao gồm ưu tiên sản xuất nội địa, giảm bớt phụ thuộc vào các nguồn năng lượng từ nước ngoài.

Tổng thống Trump còn ban bố tình trạng khẩn cấp quốc gia về năng lượng. Mục tiêu của sắc lệnh này nhằm sử dụng nguồn cung năng lượng, mở đường cho tăng cường sản xuất năng lượng nội địa, khẳng định vị thế dẫn đầu toàn cầu của Mỹ trong lĩnh vực này. Hiện nay Mỹ là nhà sản xuất dầu thô, khí đốt tự nhiên lớn nhất thế giới, đứng đầu về xuất khẩu khí tự nhiên hóa lỏng (LNG). Trong lĩnh vực công nghệ,  Tổng thống Trump đã thu hồi sắc lệnh của ông Biden về kiểm soát rủi ro trí tuệ nhân tạo (AI). Tổng thống Trump đã công bố dự án đầu tư 500 tỷ USD cho trí tuệ nhân tạo (AI), dự án mang tên Stargate, dẫn đầu bởi Softbank, Oracle và Open AI.

Ngoài ra, Tổng thống Trump còn ký sắc lệnh hành pháp bắt đầu quá trình rút khỏi Tổ chức Y tế quốc tế (WHO), sẽ có hiệu lực trong 12 tháng và Mỹ sẽ cắt mọi đóng góp tài chính cho tổ chức này vốn chiếm khoảng 18% ngân sách hoạt động của WHO. Các chuyên gia lo lắng sự kiện này sẽ làm mất đi những thành quả đã đạt được trong hàng thập kỷ nghiên cứu chống lại các bệnh truyền nhiễm như AIDS, sốt rét, bệnh lao và làm suy yếu khả năng phòng vệ của thế giới trước những đợt bùng phát nguy hiểm mới có nguy cơ gây đại dịch.

Ông Trump còn ký các sắc lệnh liên quan đến giới tính như chỉ công nhận giới tính theo mặt sinh học, cấm người chuyển giới thi đấu trong các môn thể thao dành cho phụ nữ.

Một vấn đề văn hóa nữa được Tổng thống Mỹ D.Trump nhắm đến là chính sách DEI (đa dạng, công bằng và hòa nhập) của chính quyền tiền nhiệm. Chính quyền Trump nhanh chóng cho các nhân viên Liên bang, các văn phòng có liên quan đến DEI tạm dừng hoạt động. Ông ký sắc lệnh chỉ đạo Bộ Ngoại giao và Lầu Năm góc loại bỏ các sáng kiến DEI.

Trong lĩnh vực pháp lý, ông Trump ký sắc lệnh phân loại lại công chức Liên bang, tạm dừng lệnh cấm Tik Tok, ứng dụng video ngắn của công ty mẹ là Byte Dance trụ sở ở Trung Quốc, đổi tên một số địa danh, trong đó có Vịnh Mexico thành "Vịnh Mỹ". Ông đã ký lệnh ân xá cho khoảng 1500 người vướng vào vòng lao lý vì liên quan đến vụ bạo loạn tại Đồi Capitol ngày 06.01.2021. Ông đã giải mật hồ sơ của chính phủ liên bang liên quan đến vụ ám sát Tổng thống John F.Kennedy năm 1963, vụ ám sát cựu Bộ trưởng Tư pháp Robert F.Kenedy, em trai cố Tổng thống John F.Kennedy, và mục sư Martin Luther King jr.

Tỷ lệ ủng hộ dành cho ông Trump gần đây sụt giảm đáng báo động, đặc biệt với cả hai vấn đề từng được ca ngợi hàng đầu của ông là kinh tế và nhập cư. Tuy nhiên, bên trong Nhà Trắng có sự đồng thuận lớn rằng Tổng thống D.Trump đã đặt nền móng cho những thay đổi sâu rộng trong chính phủ Liên bang và xã hội Mỹ.

+ Về đối ngoại

+ Đối với châu Âu

Với việc Tổng thống D.Trump quay lại nắm quyền nhiệm kỳ 2, nhận thức của Mỹ dường như đã thay đổi khác. Mỹ không còn tích cực truyền bá các giá trị tự do dân chủ phương Tây, cũng như tích cực ủng hộ đề xướng "trật tự quốc tế tự do". Thậm chí, Mỹ không còn phân biệt đồng minh quan trọng hay đối thủ.  Với tư duy của nhà tỷ phú lấy lợi ích kinh tế làm điểm xuất phát, Tổng thống D.Trump luôn xuất phát từ "American First" nên chỉ chú ý đến lợi ích của nước Mỹ, đến các vấn đề nội bộ nước Mỹ. Tổng thống D.Trump cho rằng các đồng minh châu Âu đang lợi dụng nước Mỹ trong các lĩnh vực an ninh, thương mại...Trong nhiệm kỳ thứ nhất (2017-2020), Tổng thống Mỹ D.Trump tuyên bố ngành Ô tô Đức đe dọa an ninh quốc gia Mỹ. Tháng 2-2025, chính quyền của Tổng thống D.Trump trong nhiệm kỳ thứ 2 (2025-2028) đã phê phán châu Âu không tôn trọng nhân quyền và tự do ngôn luận, mất kiểm soát trong vấn đề nhập cư và từ bỏ các giá trị cơ bản. Điều đó được thể hiện rõ những thay đổi trong nhận thức của giới tinh hoa chính trị mới của Mỹ về vai trò của châu Âu. Dưới tác động của những thay đổi lớn trong nhận thức về vai trò của châu Âu, Mỹ đã có những điều chỉnh lớn trong chính sách đối với châu Âu. Ông Trump thực thi toàn diện tư duy "cuộc đọ sức sống còn" trong quan hệ đối ngoại. Phong cách ngoại giao của ông Trump là khó đoán và mang tính giao dịch, có xu hướng đánh giá quan hệ song phương và đàm phán dựa trên sức mạnh tuyệt đối, gây sức ép bằng nhiều biện pháp cứng rắn để chiếm lợi thế. Điều này đã dẫn đến sự thay đổi lớn trong cách ứng xử tương tác giữa Mỹ và châu Âu. Chiến lược toàn cầu của Mỹ cũng có những điều chỉnh lớn, nước Mỹ đang thúc đẩy sự thu hẹp chiến lược đồng thời với việc củng cố pháo đài địa chính trị Bắc Mỹ, giảm đầu tư nước ngoài về tổng thể, chuyển nguồn lực chiến lược từ châu Âu - Đại Tây Dương sang khu vực châu Á- Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, đồng thời giảm bớt sự hợp tác quân sự và an ninh với châu Âu. Cùng với sự thay đổi trong định hướng chính trị tại Mỹ, châu Âu phải đối mặt với nhiều bất ổn, bất định hơn, xung đột Mỹ - Châu Âu trên nhiều lĩnh vực ngày càng gia tăng, hai bên ngày càng xa cách nhau.

Về chính trị, châu Âu và Mỹ sẽ tiếp tục duy trì mối quan hệ đồng minh cơ bản, ít có khả năng Mỹ rút khỏi NATO và châu Âu cũng sẽ đầu tư cho quốc phòng tăng hơn lên, tuy nhiên, việc điều chỉnh chính sách đối ngoại của Mỹ đã làm xói mòn nền tảng về ý thức hệ và hệ giá trị chung giữa Mỹ và châu Âu. Sự điều chỉnh trong định hướng chiến lược toàn cầu của Mỹ cũng làm suy yếu vị thế của châu Âu. Mỹ sẽ tiếp tục thực hiện chiến lược chia rẽ châu Âu, thiên vị, lôi kéo một số quốc gia thành viên trong EU và các lực lượng đảng phái có cùng quan điểm như Ba Lan, CH Séc, các nước Baltic đã đạt chuẩn về chi tiêu an ninh quân sự, cũng như các nước Trung, Đông Âu trung thành với Mỹ và các lực lượng bảo thủ cánh hữu thân thiện với Mỹ như bà Georgie Meloni ở Italia và ông Viktor Orban ở Hungary. Đồng thời Mỹ còn gây sức ép với các nước "châu Âu cũ" như Pháp, Đức, gây chia rẽ sâu sắc thêm với châu Âu.

Về mặt an ninh, Mỹ đã điều chỉnh quan điểm đối với NATO như một cơ chế an ninh tập thể của phương Tây, đe dọa sẽ chỉ trợ giúp bảo vệ an ninh cho đồng minh đáp ứng mục tiêu chi tiêu quốc phòng và yêu cầu các nước châu Âu chia sẻ trách nhiệm an ninh hơn. Từ khi cuộc khủng hoảng Ukraine xảy ra, nước Mỹ dưới thời Tổng thống tiền nhiệm của Đảng Dân chủ, ông Joe Biden và bà Harris đã chi viện cho Ukraine về quân sự, nhân đạo và kinh tế nhiều hơn so với các cường quốc châu Âu như Đức, Pháp, Anh. Nhưng sau khi Tổng thống D.Trump lên nắm quyền, ông bắt đầu cắt giảm mạnh mẽ viện trợ cho Ukraine, buộc Ukraine phải đổi tài nguyên, khoáng sản của mình lấy sự ủng hộ của Mỹ. Tất cả những động thái trên đã khiến cho cuộc khủng hoảng an ninh của châu Âu trở nên rõ rệt hơn bao giờ hết.

Về mặt kinh tế và thương mại, Mỹ thu hút các công ty của Mỹ ở châu Âu và các công ty của châu Âu tăng cường đầu tư và chuyển sản xuất sang nước Mỹ để đóng góp vào tăng trưởng kinh tế và tạo việc làm cho người dân Mỹ, đồng thời đe dọa giảm nhập siêu từ châu Âu bằng cách nâng cao mức thuế đối ứng với châu Âu. Trong nhiều quốc gia ở châu Âu, Đức là quốc gia đầu tiên chịu gánh nặng áp lực to lớn từ cuộc chiến thuế quan giữa Mỹ và châu Âu, năm 2024, thặng dư thương mại của Đức đối với Mỹ đạt mức cao kỷ lục 71,4 tỷ euro. Hiện nay, Đức đã rơi vào suy thoái kinh tế trong 2 năm liên tiếp, vì vậy Đức rất muốn nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế trong nước và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, đầu tư và nhu cầu tiêu dùng. Tuy vậy, do thực hiện chính sách ngành nghề, kinh tế (đầu tư và thương mại) "Nước Mỹ trước tiên" của ông Trump nên đã kéo dòng vốn từ Đức, châu Âu đổ về Mỹ. Đức và Mỹ có thể bị cuốn vào cuộc xung đột thương mại kéo dài, điều đó sẽ tác động thêm đến các ngành sản xuất của Đức có thế mạnh như ô tô, thép…sẽ dẫn đến sụt giảm xuất khẩu từ Đức, châu Âu sang Mỹ.

+ Đối với Trung Quốc

Ở nhiệm kỳ thứ nhất, Tổng thống D.Trump đã coi Trung Quốc là kẻ thù cấp toàn cầu, vì vậy ông đã đề ra các chính sách kìm hãm, gây sức ép trên nhiều lĩnh vực: chính trị, kinh tế, an ninh quốc phòng đối với Trung Quốc. Ông  xây dựng chiến lược "Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do, rộng mở" nhằm mục tiêu số 1 là kìm hãm Trung Quốc trong khu vực. Về kinh tế, ông chủ trương thực hiện cuộc chiến tranh kinh tế với Trung Quốc qua 4 bước: i) chiến tranh thương mại; ii) chiến tranh công nghệ; iii) chiến tranh tài chính - ngân hàng; iv) chiến tranh kinh tế tổng thể. Vì vậy, ông đã sử dụng công cụ thuế để giải quyết bài toán nhập siêu đến 630 tỷ USD mỗi năm của Mỹ đối với Trung Quốc. Để chống lại đường lối phát triển công nghệ của Trung Quốc: "Made in China 2025" với 10 công nghệ hàng đầu của Trung Quốc, ông đã phê phán Trung Quốc lấy cắp công nghệ của Mỹ, Trung Quốc thực hiện chính sách mua bán công nghệ của Mỹ không minh bạch v.v…Vì vậy, Mỹ đã bắt giữ chủ nhân công ty Hoa Vỹ (Huawei) tại Canada vì công ty này vi phạm luật về xuất khẩu, vấn đề công nghệ và lệnh trừng phạt của Mỹ có liên quan đến Iran…

Ở nhiệm kỳ thứ hai từ 1.2025 đến nay, Tổng thống D.Trump vẫn tiếp tục đường lối chống Trung Quốc như nhiệm kỳ đầu tiên, thậm chí còn nặng nề hơn. Điểm xuyên suốt trong đường lối chống Trung Quốc của Tổng thống D.Trump từ tháng 1-2025 đến nay, đó là Mỹ luôn coi Trung Quốc là đối thủ cạnh tranh chiến lược lớn nhất, chỉ có Trung Quốc mới đủ sức mạnh toàn diện cạnh tranh vị trí lãnh đạo toàn cầu, khu vực của Mỹ. Trung Quốc đã công khai đề ra mục tiêu chiến lược đến năm 2035 trở thành người lãnh đạo khu vực châu Á - Thái Bình Dương, đến năm 2049, Trung Quốc sẽ vượt Mỹ, trở thành người lãnh đạo duy nhất trên thế giới. Hiện nay, Trung Quốc đang tập trung thực hiện đường lối: "Xây dựng chủ nghĩa xã hội đặc sắc Trung Quốc thời đại mới" khẳng định Trung Quốc đã đứng lên, mạnh lên, đang từng bước bước vào Trung tâm của vũ đài chính trị thế giới.

Về an ninh - quốc phòng, Mỹ tiếp tục tăng chỉ tiêu quốc phòng, dự báo đến năm 2026 sẽ đạt 1000 tỷ USD, Mỹ tập trung phát triển ngành công nghiệp quốc phòng, sản xuất vũ khí hiện đại nhất, sử dụng khoa học công nghệ tiên tiến nhất trong sản xuất vũ khí, nhằm cạnh tranh địa chính trị với các nước lớn, đặc biệt với Trung Quốc. Mỹ vẫn muốn kìm hãm ảnh hưởng của Trung Quốc trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương và tại các điểm nóng hiện nay trên thế giới: khu vực Châu Âu - Đại Tây Dương và khu vực Trung Đông - Châu Phi.

Về kinh tế - khoa học và công nghệ, Tổng thống D. Trump sẽ xây dựng những công cụ chính sách mới nhằm đấu tranh, kìm hãm ảnh hưởng đối với Trung Quốc. Trong đó công cụ kiềm chế Trung Quốc ưa thích của Tổng thống D.Trump đó là thuế quan. Ông từng nói: “Thuế quan là từ đẹp nhất trong từ điển. Đẹp hơn cả tình yêu, đẹp hơn cả sự tôn trong và dự báo áp thuế 20% với hàng hóa xuất khẩu của các nước vào Mỹ, cũng như áp 60% thuế của hàng hóa và 145% thuế đối ứng của Trung Quốc vào Mỹ. Ngoài những mặt hàng ô tô, thép, nhôm, Mỹ còn đánh thuế cao vào các mặt hàng hóa công nghệ cao như chất bán dẫn, xe điện, pin Lithium, các bộ phận pin, than chì tự nhiên, các vật liệu quan trọng khác, hàng y tế, nam châm, cần cẩu, pin mặt trời…

Một số điểm đáng chú ý  đánh giá sự thay đổi mạnh mẽ trong cách tiếp cận của Mỹ về chính sách thương mại và kinh tế với Trung Quốc (nói riêng) và toàn cầu (nói chung) dưới thời tổng thống D.Trump được biểu hiện như sau:

i) Điều hành chính sách thương mại từ Nhà Trắng và nhánh hành pháp;

ii) tái sử dụng các công cụ thương mại đơn phương;

iii) tái cấu trúc chính sách thương mại để phù hợp với cuộc chiến kinh tế; iv) thay đổi mối quan hệ với bạn bè và đồng minh kinh tế; v) hợp nhất lợi ích thương mại và an ninh quốc gia; vi) có sự suy giảm của hệ thống thương mại toàn cầu và qui định địa phương.

Đặc biệt Mỹ đã cố gắng tạo ra một lượng lớn việc làm trong các nhà máy, doanh nghiệp trước kia đã được chuyển giao cho Trung Quốc, nay quay trở lại hoạt động trên đất Mỹ. Các chính sách phòng vệ  thương mại của Tổng thống Trump không chỉ hướng vào Trung Quốc, mà còn mở ra đến nhiều đối tác thương mại thân cận nhất của Mỹ. Nói cách khác, chính quyền của ông Trump sử dụng nhiều “cây gậy” và tập trung vào thuế quan hơn là thương mại. Mỹ đã ban hành đạo luật CHIPS , khẳng định sự lãnh đạo trong lĩnh vực này là một “mệnh lệnh an ninh quốc gia”, đặc biệt  có 3 nhóm lĩnh vực được đề cao : i) điện toán tiên tiến, bao gồm chất bán dẫn, trí tuệ nhân tạo (AI), học máy và điện toán hiệu năng cao; ii) công nghệ sinh học; iii) công nghệ xanh/ sạch. Và có 3 điểm quan trọng trong chính sách ngăn chặn xuất khẩu công nghệ Mỹ, đó là: i) Mỹ ngày càng hướng đến việc kiểm soát công dân Trung Quốc; ii) chuyển từ nguyên tắc “giả định chấp thuận” sang nguyên tắc "giả định từ chối" đầu tiên; iii) tập hợp các liên minh công nghệ như “Liên minh chíp 4" (Mỹ, Nhật, Hàn, Đài Loan). Trước làn sóng Trung Quốc có thể “mua cả thế giới”, Mỹ đã giám sát chặt chẽ hành động mạnh mẽ trong tất cả những vấn đề với Trung Quốc, đề cao cảnh giác, bảo vệ an ninh quốc gia. Những lĩnh vực trong bản ghi nhớ “Chính sách đầu tư nước Mỹ trên hết” do Tổng thống D. Trump ký ngày 21/02/2025 như: Công nghệ, năng lượng, cơ sở hạ tầng quan trọng, chăm sóc sức khỏe, nông nghiệp và nguyên liệu thô… sẽ được Chính phủ bảo vệ để ngăn chặn sự xâm nhập của các doanh nghiệp Trung Quốc vào các lĩnh vực này vì có ảnh hưởng trực tiếp đến an ninh và lợi ích quốc gia Mỹ. Mỹ cũng sử dụng tất cả các công cụ pháp lý cần thiết để ngăn chặn các khoản đầu tư từ Trung Quốc vào các lĩnh vực chiến lược của nước Mỹ.

+ Đối với Nga và xung đột Nga - Ukraina

Ở nhiệm kỳ thứ nhất (2017 - 2020), Tổng thống D. Trump coi Nga là kẻ thù cấp toàn cầu, nhưng có thể hòa hoãn để lợi dụng Nga cùng Mỹ chống lại Trung Quốc.

Khi xảy ra xung đột Nga - Ukraina (24//2/2022), chính quyền tiền nhiệm của Đảng dân chủ do Tổng thống Joe Biden - Harris lãnh đạo đã ủng hộ đến cùng  chính quyền Ukraina do Tổng thống Zelensky lãnh đạo, đã viện trợ hàng đầu trong thế giới phương Tây, bao gồm: Vũ khí, nhân đạo, đường lối chính trị…

Nhưng khi Tổng thống D.Trump cầm quyền, ông Trump đã thay đổi hoàn toàn đường lối của người tiền nhiệm đối với cuộc xung đột này. Ông đã đặt vấn đề đàm phán trực tiếp với nước Nga trước khi gặp gỡ đàm phán trao đổi trung gian hòa giải với EU và Ukraine . Ông đã đặt ra thời hạn 6 tháng để giải quyết cuộc xung đột Nga- Ukraina, đồng thời từ bỏ các khoản viện trợ cho Ukraina, buộc các nước đồng minh phương Tây trong EU phải viện trợ và đảm bảo an ninh cho Ukraina.

Đến nay, Mỹ - Ukraina đã ký  hiệp ước  hợp tác hai bên về Mỹ khai thác khoáng sản của Ukraina để trừ các khoản nợ viện trợ của Mỹ cho cuộc xung đột này. Có lẽ đây là mục tiêu số 1 mà tổng thống Trump muốn hướng tới, vì đó là lợi ích của nước Mỹ, và khoáng sản, đất hiếm, nguyên liệu chính để sản xuất các con chip là mục tiêu quan trọng mà  Tổng thống D. Trump muốn có được.

Trong khi, cả thế giới phương Tây đều tiếp tục ủng hộ cả tinh thần, vật chất cho Ukraine nhằm chống lại và cô lập nước Nga, thì Tổng thống D.Trump và chính quyền của ông đang tìm cách thiết lập lại quan hệ chính trị, kinh tế, an ninh quốc phòng với nước Nga, và mong muốn chấm dứt xung đột Nga - Ukraina bằng biện pháp hòa bình, thông qua đàm phán hòa bình. Trong lúc hai bên Nga - Ukraina vẫn tiến hành cuộc xung đột chưa có hồi kết, phía Nga đã đưa ra kế hoạch ngừng bắn 3 ngày để phục vụ lễ diễu binh kỷ niệm 80 năm ngày chiến thắng phát xít (1945 - 2025), phía Ukraina không chấp nhận, còn đe dọa sự an toàn cho các lãnh đạo trên thế giới đến dự lễ kỷ niệm này tại Matxcơva. Trước sự kiện đó, Tổng thống Mỹ D.Trump đã lên tiếng ủng hộ Nga, ông cho rằng: “Đề xuất ngừng bắn 3 ngày của Tổng thống Nga V. Putin là một bước đáng kể hướng tới hòa bình”. Và trong bối cảnh các nỗ lực đàm phán giữa Nga - Ukraina vẫn giậm chân tại chỗ, Tổng thống Mỹ. D. Trump đã bày tỏ ý định sẽ rút khỏi vai trò trung gian hòa giải, ông cho rằng: Mỹ vẫn tiếp tục theo đuổi các nỗ lực hòa bình ở Ukraina, nhưng bây giờ là thời điểm để hai bên sẽ đưa ra ý tưởng cụ thể để chấm dứt cuộc xung đột . Sự thay đổi chính sách này của Mỹ đã phản ánh sự thất vọng ngày càng tăng của Tổng thống D.Trump. Như vậy, có thể thấy sự chuyển dịch trong chiến lược của Mỹ. Thay vì chủ động tìm kiếm, thúc đẩy các cuộc đàm phán, Mỹ giờ đây đã đặt trách nhiệm trực tiếp lên Nga và Ukraina trong việc tìm kiếm giải pháp cho cuộc xung đột.

+ Đối với những động thái mới về đảo Green Land, về kênh đào Panama, về muốn sáp nhập Canada vào nước Mỹ.

- Về đảo Greenland: Tổng thống Mỹ D.Trump đã phát biểu rằng sẽ không loại bỏ khả năng sử dụng vũ lực để kiểm soát đảo Greenland. Bởi vì, Mỹ rất cần đảo này, Greenland có rất ít người, Mỹ sẽ chăm sóc, sẽ trân trọng người dân ở đây. Lý do vì, đây là khu vực có vị trí an ninh rất quan trọng cho nước Mỹ, theo ông Trump vì tàu chiến, tàu sân bay… của Nga, của Trung Quốc, của khắp mọi nơi trên thế giới đều tự do đi lại ở đây. Trên bình diện an ninh quốc tế, nước Mỹ rất cần khu vực này.

- Về vấn đề Canada, Tổng thống Mỹ D.Trump cho rằng, ông không tin rằng Mỹ sử dụng vũ lực để sáp nhập Canada vào nước Mỹ. Ông nói “tôi nghĩ chúng ta sẽ không bao giờ đi đến mức đó”, nhưng theo ông: Nếu Canada trở thành một phần của nước Mỹ, đó sẽ là một đất nước tươi đẹp. Ông nói:  Bạn thậm chí không nhận ra đó sẽ là một đất nước xinh đẹp như thế nào. Điều đó thật tuyệt vời. Tổng thống Trump ám chỉ đến biên giới Mỹ - Canada.

Trong cuộc phỏng vấn với tạp chí Time nhân dịp 100 ngày đầu nhận nhiệm sở, khi được hỏi liệu Tổng thống có nói đùa về việc sáp nhập Canada và Greenland vào Mỹ hay không. Tổng thống Trump cho biết: “Không, tôi không nói đùa!”. Ông nói: “Canada là một trường hợp thú vị. Chúng ta mất 200-250 tỷ USD mỗi năm để hỗ trợ cho Canada. Chúng ta đang hỗ trợ quân đội của họ. Chúng ta đang hỗ trợ mọi khía cạnh trong cuộc sống của họ. Tôi cho rằng cách duy nhất để điều này thực sự hiệu quả là Canada trở thành một bang của Mỹ”.

- Về kênh đào Panama

Tổng thống D. Trump tuyên bố sẽ lấy lại kênh đào Panama, dù Panama đã sẵn sàng hủy thỏa thuận hợp tác với Trung Quốc. Lý do Tổng thống Mỹ D.Trump tuyên bố cứng rắn như vậy bởi vì: i) Kênh đào Panama là tuyến đường biển huyết mạch kết nối hai đại dương quan trọng là Thái Bình Dương và Đại Tây Dương, từng có vai trò then chốt giúp Mỹ trở thành cường quốc toàn cầu trong thế kỷ XX; ii) Trong lịch sử, sau khi tuyên bố độc lập 11/1903, chính quyền Panama đã ký với Mỹ Hiệp ước Hay Bunau - Varilla với nội dung Mỹ trả cho Panama 10 triệu USD cùng khoản tiền thường niên 250.000 USD để toàn quyền tiếp cận dải đất rộng 16km vắt ngang Panama để đào kênh. Trong 11 năm, hàng trăm ngàn người đã làm việc không ngừng nghỉ xây dựng kênh đào vĩ đại này. Năm 1914, kênh đào Panama dài 82 km đã hoàn thành do Mỹ hoàn toàn quản lý. Tổng kinh phí xây dựng kênh đào là 380 triệu USD, có 27.000 ngàn người chết do xây dựng kênh đào này. (Như vậy, Mỹ đã tốn tiền của và con người rất lớn để xây dựng kênh đào Panama). Mỹ đã khai thác kênh đào này đến năm 1977, hai nước Mỹ và Panama đã ký kết bản Hiệp ước trung lập vĩnh viễn kênh đào, 2 nước cũng quản lý kênh đào, đến 31/12/1999, Tổng thống Mỹ thực hiện đúng cam kết đã trao lại kênh đào này cho Panama sở hữu và sử dụng; iii) tuy vậy, năm 2017, chính quyền Panama đã ký với Trung Quốc bản ghi nhớ (MOU) nhằm thúc đẩy hợp tác phát triển hạ tầng trong khuôn khổ sáng kiến vành đai, con đường (BRI) để Trung Quốc có quyền lực quản lý, sử dụng kênh đào. Điều đó đã khiến chính quyền Mỹ của Tổng thống D.Trump kiên quyết phản đối. Ông Trump đã tuyên bố: "Trung Quốc đang kiểm soát kênh đào Panama, mặc dù chúng ta không giao kênh này cho Trung Quốc. Chúng ta đã ngớ ngẩn và tặng nó cho Panama, nhưng họ đã vi phạm hiệp ước. Chúng ta sẽ lấy lại kênh đào, hoặc sẽ có biện pháp mạnh (Tổng thống D.Trump đã tuyên bố vào ngày 2-2-2025). Lãnh đạo Panama đã ghi nhận những lo ngại của Mỹ về ảnh hưởng của Trung Quốc đối với kênh đào nối liền Đại Tây Dương với Thái Bình Dương. Đồng thời Panama hứa sẽ không gia hạn bản ghi nhớ MOU với Trung Quốc. Tuy vậy, Tổng thống D.Trump vẫn kiên quyết đòi lại quyền kiểm soát kênh đào Panama.

Từ các sự kiện trên, có thể rút ra một vài nhận xét như sau: i) sau khi trở thành Tổng thống nhiệm kỳ thứ 2 (2025-2028), ông D.Trump với lập trường cứng rắn, kiên quyết thực hiện quan điểm đường lối lấy lợi ích nước Mỹ là tối thượng, vì vậy những vấn đề về lợi ích an ninh của Greenland, kênh đào Panama gắn với lợi ích an ninh của nước Mỹ, Tổng thống D.Trump sẽ kiên quyết giành lại vì lợi ích nước Mỹ; ii) xuất phát từ lợi ích kinh tế của nước Mỹ, vì vậy những lợi ích gì phục vụ cho lợi ích kinh tế Mỹ, Tổng thống D.Trump đều kiên quyết giành giật bằng mọi giá, đó là chủ quyền Mỹ ở đảo Greenland, kênh đào Panama, thậm chí là sáp nhập Canada vào nước Mỹ; iii) cơ sở pháp lý, đặc biệt là vấn đề chủ quyền của các vùng đất này dường như bị Tổng thống D.Trump xếp dưới lợi ích an ninh, kinh tế của nước Mỹ. Trong tuyên bố của mình Tổng thống D.Trump sẵn sàng sử dụng vũ lực để giành lấy chủ quyền, sở hữu các vùng đất này, bất chấp nước kia có đồng ý hay không. Rõ ràng, đây là sự thể nghiệm mới xây dựng chủ nghĩa ở nước Mỹ dưới thời Tổng thống D.Trump 2.0.

3. Một vài nhận xét thay cho lời kết

1. Quan điểm xuyên suốt trong đường lối lãnh đạo nước Mỹ của Tổng thống D.Trump đó là đề cao lợi ích nước Mỹ là trên hết và nước Mỹ lãnh đạo thế giới. Mỹ đề cao hòa bình Mỹ, gắn với sức mạnh Mỹ, văn hóa Mỹ, lối sống Mỹ…từ đó có tác dụng dẫn dắt, lan tỏa ra thế giới. Tổng thống D.Trump đã giữ lời hứa với cử tri Mỹ trong hành động, việc làm của mình, nhằm tạo uy tín với cử tri. Đó là đề cao bảo vệ biên giới và lãnh thổ Mỹ (xây bức tường biên giới với Mehico, xây dựng chính sách nhập cư cứng rắn…) đề cao lợi ích của người tiêu dùng Mỹ, tạo cơ hội việc làm cho nhân dân Mỹ, hạch toán được mất trong quan hệ với các đối tác, kể cả với các đồng minh, kiên quyết loại bỏ tư tưởng đem tiền thuế của dân Mỹ để phục vụ lợi ích của người khác, nước khác, kể cả là đồng minh.

2. Về kinh tế, đã có sự thay đổi quản trị mới về lãnh đạo kinh tế, không bao cấp, hạch toán kinh tế rất rõ ràng. Hợp tác dựa trên nguyên tắc "có đi, có lại", cùng đóng góp, cùng có trách nhiệm. Tổng thống D.Trump đã đặt "an ninh kinh tế là an ninh quốc gia", coi phát triển kinh tế là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu. Trước hết phải khôi phục kinh tế trong nước, tiến hành cải cách mạnh mẽ từ người lãnh đạo, sự lãnh đạo của chính phủ các cấp đến chính sách tài khóa; đẩy mạnh kinh tế tư nhân; đi đầu trong nghiên cứu, công nghệ, sáng tạo, đổi mới; thúc đẩy và bảo vệ nền tảng sáng kiến an ninh quốc gia, bảo vệ tài sản trí tuệ; thúc đẩy các mối quan hệ kinh tế tự do, công bằng, có đi có lại với các nước trên thế giới, kể cả đồng minh. Mỹ sẽ chiếm lĩnh vực thống trị về năng lượng. Đây là lần đầu tiên Mỹ đưa ra sẽ là quốc gia thống trị về năng lượng (trước kia Mỹ không khai thác dầu khí, nay đẩy mạnh khai thác, trở thành nước đi đầu trong xuất khẩu dầu khí). Xem xét và loại bỏ sự tham gia vào những cơ chế hợp tác đa phương không mang lại lợi ích cho nước Mỹ, người dân Mỹ, những tổ chức đa phương quản trị yếu kém, nước Mỹ đóng góp nhiều nhưng hoạt động không hiệu quả (cơ chế hợp tác chống biến đổi khí hậu, UNESCO, WHO và một số tổ chức khác trong liên hợp quốc). Lấy  lĩnh vực thuế quan làm cơ sở để giải quyết các mối quan hệ với các nước trên thế giới.

3. Mỹ sắp xếp lại thứ tự ưu tiên trong chiến lược an ninh đối ngoại, coi khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương là vị trí quan trọng số 1, Mỹ không bao giờ từ bỏ lợi ích của mình trong khu vực này, sử dụng khái niệm "Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương" với chiến lược rộng lớn bao gồm cả Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương, nhấn mạnh bộ tứ kim cương: Mỹ, Ấn Độ, Nhật Bản, Australia. Đề cao vai trò của Ấn Độ là đối tác quốc phòng chính của Mỹ, hỗ trợ các mối quan hệ đang phát triển của Ấn Độ trong toàn khu vực. Với chiến lược này, Mỹ hy vọng cùng với các đồng minh, đối tác kiềm chế được Trung Quốc trong khu vực. Mỹ cũng đưa ra chính sách tập hợp lực lượng mới, trong đó coi ASEAN, APEC là những cốt lõi của khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, là nền tảng để thúc đẩy một trật tự khu vực dựa trên tự do.

4. Đối với đồng minh phương Tây như Liên minh châu Âu (EU) và NATO; Tổng thống D.Trump đã có những điều chỉnh mới. Không coi họ là đồng minh vĩnh viễn, cần xem xét từ lợi ích của nước Mỹ cả an ninh và kinh tế. Nếu các tổ chức này không song trùng lợi ích với nước Mỹ thì phải điều chỉnh, xem xét lại, thậm chí còn có thể ngừng hợp tác, tham gia. Mỹ không phải cứ mãi mãi là” kho bạc” để các đồng minh bòn rút, trục lợi.

5. Đối với hai quốc gia Trung Quốc và Nga, Mỹ vẫn coi hai quốc gia này đang muốn hình thành một thế giới chống lại các giá trị và lợi ích Mỹ. Trong đó, Trung Quốc muốn vươn lên lãnh đạo khu vực châu Á-Thái Bình Dương vào năm 2035 và lãnh đạo thế giới vào năm 2049. Vì vậy, Trung Quốc tìm cách thay thế Mỹ ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương, Ấn Độ Dương- Thái Bình Dương, nối dài cánh tay của mô hình kinh tế nhà nước và thay đổi trật tự khu vực theo ý đồ của mình. Trong nhiều thập kỷ, Mỹ đã thực hiện các chính sách hỗ trợ Trung Quốc, bắt nguồn từ niềm tin về hỗ trợ cho quá trình trỗi dậy và hội nhập của Trung Quốc sẽ góp phần tự do hóa đất nước này. Nhưng, trái với mong muốn hy vọng của Mỹ, Trung Quốc đã mở rộng quyền lực thông qua việc xâm phạm và đe dọa chủ quyền của nhiều quốc gia khác. Mỹ đã nhận thức sâu sắc và phân tích mối đe dọa của Trung Quốc đối với an ninh, lợi ích của nước Mỹ, trên tất cả các lĩnh vực: chính trị, kinh tế, an ninh quân sự…trên biển, trong khu vực và ở tầm toàn cầu. Do đó, Mỹ đã và sẽ có những tay đổi trong quan hệ với Trung Quốc để bảo vệ lợi ích, an ninh Mỹ.

Với Nga, Mỹ đã chỉ ra ý đồ Nga muốn khôi phục vị trí siêu cường, mục đích làm suy yếu ảnh hưởng của Mỹ trên thế giới và chia rẽ Mỹ với các đồng minh, đối tác như NATO, EU…Nga đang đầu tư cho năng lực quân sự mới (hệ thống hạt nhân, tên lửa siêu vượt âm, an ninh mạng, chiến dịch lật đổ ở các nước châu Phi, gia tăng khả năng quân sự gây bất ổn khu vực Á - Âu)…tất cả những điều đó đã đi ngược lại với an ninh, lợi ích của Mỹ. Vì vậy, Mỹ phải chuẩn bị sự cạnh tranh với Nga, nâng cao năng lực để đáp ứng thách thức, bảo vệ lợi ích Mỹ.

Như vậy, cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn đã quay trở lại. Trung Quốc và Nga đã bắt đầu khẳng định sự lan tỏa sức ảnh hưởng của họ trong khu vực và toàn cầu. Hiện nay, các nước này đang sở hữu năng lực quân sự tinh vi được thiết kế để gây khó khăn cho các hoạt động mọi lĩnh vực của Mỹ trong khu vực và toàn cầu.

Tuy vậy, Tổng thống D.Trump vẫn muốn hòa hoãn với Nga nhằm chống lại sự hợp tác liên minh chặt chẽ Nga- Trung, tập trung vào khống chế ảnh hưởng của Trung Quốc trong khu vực, toàn cầu.

Trước mắt, Mỹ và Nga sẽ có những cuộc tiếp xúc, gặp gỡ và đi đến hợp tác trên các lĩnh vực kinh tế, chính trị, an ninh - quốc phòng. Những lệnh cấm vận, trừng phạt của Mỹ sẽ dần được tháo gỡ, phụ thuộc vào sự hợp tác giữa hai bên.

Vấn đề Ukraine, nếu Mỹ và Nga đã thống nhất các quan điểm giải quyết, thì sẽ được giải quyết trong thời gian không xa. Mỹ sẽ có biện pháp phân hóa nội bộ các nước thành viên trong EU về việc giải quyết vấn đề khủng hoảng ở Ukraine.

6. Tác động của đường lối lãnh đạo của Tổng thống D.Trump đến thế giới

Hiện có hai luồng quan điểm đánh giá khác nhau về hệ lụy của đường lối lãnh đạo của Tổng thống D.Trump đến thế giới.

- Luồng quan điểm thứ nhất cho rằng những cải cách của ông D.Trump nhằm tái cấu trúc mô hình quản trị trên thế giới. Bởi vì mô hình này đã già cỗi, cần phải thay đổi. Thay đổi từ tư duy đến hành động trên tất cả các lĩnh vực: thể chế, quản trị, các lĩnh vực: chính trị, an ninh, kinh tế…Cuối cùng nó sẽ đi theo con đường mới và đạt được những thành tựu mới.

- Luồng quan điểm thứ hai cho rằng ông D.Trump là thủ phạm xóa bỏ những mô hình, con đường mà loài người, chủ nghĩ tư bản hiện đại ở phương Tây đã và đang đi. Đó là chống lại toàn cầu hóa, phản bội lại các đồng minh phương Tây, a dua a tòng với Putin (các nước phương Tây coi là” tên độc tài”). Ông Trump đã sử dụng công cụ thuế quan để áp đặt lên 75 quốc gia trên thế giới,  gây tác động xấu đến nền kinh tế toàn cầu, làm đứt gãy các chuỗi sản xuất, chuỗi cung ứng toàn cầu, gây tác động xấu đến thương mại, đầu tư, đến tài chính, tiền tệ, làm cho nền kinh tế thế giới, khu vực và các nước rơi vào suy thoái, dễ xảy ra khủng hoảng. Đảng Dân chủ đối lập mong muốn kỳ bầu cử giữa nhiệm kỳ vào năm 2026, nước Mỹ sẽ có sự thay đổi, đảng Dân chủ đối lập sẽ giành được chiến thắng trong bầu cử hạ viện, và nước Mỹ sẽ có sự thay đổi theo hướng như trước kia.

Cả hai luồng quan điểm này đều có những lập luận, lý lẽ riêng. Tôi không dám khuyên ai  đồng tình với  quan điểm nào. Nhưng hy vọng những đường lối đổi mới hợp quy luật của Tổng thống D.Trump sẽ phát huy được tác động, mang lại những kết quả tốt đẹp cho nước Mỹ và thế giới.