“ Những môn học đại cương được ví như nền móng của ngôi nhà. Móng có chắc thì nhà mới vững được. Các doanh nghiệp ngày nay khi tuyển người thường ưu tiên kiến thức nền tốt để đào tạo thêm”

Để quá trình giáo dục, đào tạo thành công thì không chỉ cần có nội dung chương trình chuẩn, mà còn phải có phương pháp dạy học phù hợp nhằm kích thích niềm đam mê học tập ở sinh viên. Đổi mới phương pháp dạy học ở Trường Cao đẳng Ngoại ngữ và Công nghệ Hà Nội hiện nay là đòi hỏi cấp thiết nhằm phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của sinh viên, góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả đào tạo của nhà trường, phù hợp với tinh thần của Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo nêu rõ: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học”

Hiện nay, quá trình đào tạo theo học chế tín chỉ hướng tới phát triển tối đa tự chủ của sinh viên trong học tập, phát triển năng lực độc lập và tự nghiên cứu trên cơ sở kế hoạch học tập mà sinh viên đã định ra, phương pháp dạy học phải phát huy cao độ tính tích cực, độc lập, sáng tạo của sinh viên. Do đó, đổi mới phương pháp dạy học là yêu cầu hàng đầu đòi hỏi mỗi giảng viên cần thực hiện, đặc biệt là trong năm đầu tiên sinh viên tất cả các ngành trong trường sẽ học các môn thuộc giai đoạn đại cương.Tất cả sinh viên đều đã chọn chuyên ngành khi dự thi vào trường, thái độ của các em đối với các môn học đại cương không thuộc chuyên ngành có thể sẽ không được quan tâm đúng mực, đây là vấn đề sẽ gây khó khăn cho giảng viên trong quá trình giảng dạy các môn đại cương.

Do vậy, để sự nghiệp giáo dục và đào tạo ngày một phát triển hơn nữa đòi hỏi phải luôn thực hiện đổi mới phương pháp giảng dạy các môn học thuộc khối kiến thức đại cương nói chung và các môn chuyên ngành nói riêng nhằm nâng cao khả năng lĩnh hội kiến thức của sinh viên, rèn luyện cho thế hệ trẻ có phẩm chất và đạo đức tốt, sẵn sàng cống hiến cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

1. Thực trạng dạy và học các môn thuộc giáo dục đại cương hiện nay tại Trường

Thực tế tại Trường Cao đẳng Ngoại ngữ và Công nghệ Hà Nội, năm vừa qua trong quá trình giảng dạy giảng viên đã có ý thức đổi mới phương pháp, đổi mới phương thức tổ chức để đáp ứng yêu cầu, phát huy tính tích cực của sinh viên. Đã vận dụng lý thuyết để liên hệ thực tiễn làm cho bài giảng sinh động. Tổ chức giảng dạy kết hợp giữa việc giảng lý thuyết và tổ chức thuyết trình, thảo luận nhóm cho sinh viên. Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực đã đạt được thì công tác dạy học vẫn còn tồn tại một vài khó khăn:

          Thứ nhất, Do ảnh hưởng của lối sống thực dụng, sinh viên học những môn chưa thấy liên quan đến chuyên ngành, chưa thấy phục vụ trực tiếp cho công việc sau này thì đều cho là không quan trọng. Cái nhìn hạn hẹp này của người học bắt nguồn từ suốt những năm phổ thông. Khi đó học sinh chỉ được học toán, lý, hóa, văn, sử, địa... để đi thi vào các trường Đại học, Cao đẳng… và chỉ biết những môn này. Chính vì vậy, giáo dục phổ thông đã dồn học sinh vào góc hẹp của tri thức. Các em không hình dung được công việc của mình sau này cần những kiến thức liên quan nào.

Thứ hai, vì là môn chung nên việc ổn định lớp và phân chia nhóm rất vất vả cho giảng viên, vì sinh viên chưa quen với việc học và làm việc theo nhóm ở các môn không chuyên ở bậc Cao đẳng nên việc ổn định lớp và phân chia nhóm rất vất vả cho giảng viên;

Thứ ba, một số sinh viên thụ động, ỷ lại khi làm việc theo nhóm, không chịu đọc sách và không ghi chép những nội dung chính;

Thứ tư, một bộ phận không nhỏ trong sinh viên không coi trọng môn học hoặc cho rằng đây không phải là môn chuyên ngành nên không đầu tư đúng mức cho nó, chỉ học theo hình thức đối phó, miễn sao không bị thi lại. Điều này ảnh hưởng đến việc tiếp thu kiến thức môn học và chi phối các thành viên khác trong nhóm;

2. Đổi mới phương pháp dạy học hướng đến “ Giáo dục tổng quát”
3. Kết quả của một số thông tin khảo sát

GS. Bành Tiến Long - nguyên thứ trưởng Bộ GD-ĐT - nhận định vai trò của người thầy rất quan trọng khi làm cho SV thấy được lợi ích của việc học những môn đại cương và hậu quả nếu không học. Theo GS.Bành Tiến Long: “Môn học đại cương cũng phải có ngoại khóa, có giao lưu xã hội, tổ chức tham quan, ngành kỹ thuật phải có thực nghiệm, bài giảng có video minh họa. Thầy phải đặt ra các bài tập tình huống và gợi mở cho SV tìm hiểu, giải đáp. Nói cách khác, thầy là người thiết kế cái khung, còn SV là người thi công chi tiết bài giảng trên khung đó. Như thế giờ học mới sinh động được”.

Theo GS Phạm Phụ (Trường ĐH Bách khoa, ĐH Quốc gia TP.HCM), nước ta gọi “giáo dục đại cương” trong khi các nước dùng cụm từ “giáo dục tổng quát” (general education). Nội dung của giáo dục tổng quát thường bao gồm: kỹ năng nhận thức và năng lực/kỹ năng xã hội (thu thập dữ liệu, quan sát và phân tích, giải quyết vấn đề, thích nghi với môi trường mới, quan hệ xã hội...); những nội dung liên quan đến luân lý, phẩm hạnh, đạo đức; những hiểu biết chung về triết học, kinh tế học, luật học, về nhà nước, thiết chế, về lịch sử, tôn giáo, nghệ thuật...

2. Đổi mới phương pháp dạy học hướng tới “ Giáo dục tổng quát”

Trong giai đoạn đại cương trong giáo dục Đại học, Cao đẳng ở nước ta, sinh viên sẽ học hai nhóm kiến thức. Một là,  môn học Giáo dục đại cương là nhóm khoa học cơ bản. Đây là những môn cơ sở để học lên chuyên môn. Sinh viên thường nghĩ chỉ học sâu chuyên môn là tốt chứ không quan tâm những môn học này. Thế nhưng, học kết cấu một cái cầu phải cần kiến thức của môn sức bền vật liệu và cơ kết cấu. Hai môn này phải dựa vào môn toán. Do đó, những môn cơ bản hết sức cần thiết. Sinh viên có vững chuyên môn hay không thì tùy thuộc vào những môn này. Hai là, những môn như chủ nghĩa xã hội khoa học, triết học... Một số môn học ở nhóm này bị chính trị hóa. Sinh viên kêu ca nhất ở chương trình đại cương là ở những môn học này.

Như vậy, đổi mới phương pháp dạy học phải tuân theo các yêu cầu, nguyên tắc của hoạt động dạy học và phải chú ý tới đặc thù của từng môn học. Phương pháp dạy học phải thiết thực, gắn với yêu cầu đào tạo, phù hợp với từng sinh viên để rèn luyện cho họ có năng lực tư duy linh hoạt, mềm dẻo, năng động, sáng tạo, phải khơi dậy khả năng vận dụng kiến thức vào học tập, nghiên cứu khoa học, giải quyết các vấn đề thực tiễn đặt ra.

Đổi mới phương pháp dạy học phải hướng tới phát huy tính tích cực, độc lập, tự chủ, tạo điều kiện thuận lợi để phát huy, khơi dậy trí tuệ của người học. Muốn vậy, giảng viên phải đầu tư nhiều thời gian, công sức để thiết kế bài giảng khoa học, đặt những tình huống có vấn đề, những câu hỏi hấp dẫn với một không khí học tập cởi mở, tôn trọng người học, dạy phương pháp tự học, tự nghiên cứu, khám phá kiến thức để phát huy tính tích cực, độc lập, sáng tạo trong tư duy người học.

Đổi mới phương pháp dạy học các môn đại cương theo học theo tín chỉ tại Trường Cao đẳng Cao đẳng Ngoại ngữ và Công nghệ Hà Nội hiện nay, người giảng viên cần phải lựa chọn, kết hợp, sử dụng linh hoạt, mềm dẻo, nhuần nhuyễn các phương pháp dạy học phù hợp với đặc điểm môn học, đối tượng học. Phương pháp giảng dạy phải mang tính gợi mở, hợp tác, thảo luận ngắn, nêu và tạo các tình huống có vấn đề trong hoạt động thực tiễn giáo dục để sinh viên có điều kiện giải quyết vấn đề độc lập, tự chủ, sáng tạo. Giảng viên thực hiện đổi mới theo đúng tinh thần từ chỗ “lấy người dạy làm trung tâm” sang “lấy người học làm trung tâm”, làm cho người học tự mình tìm tòi, khám phá, thích ứng dần với môi trường giáo dục và môi trường lao động sau khi ra trường.

Giảng viên cần đổi mới phương pháp dạy học một cách đồng bộ và nhất quán:

- Cần thực hiện kết hợp giữa các phương pháp trong quá trình giảng dạy: Phương pháp thuyết trình, phương pháp nêu vấn đề, phương pháp đối thoại trực tiếp.

Sự kết hợp giữa các phương pháp dạy học sẽ khắc phục được lối dạy học một chiều, giúp sinh viên nắm bắt được nội dung tri thức trên lớp, vừa đối thoại trực tiếp những vấn đề mà giảng viên đặt ra, vừa giải đáp hiệu quả mọi khúc mắc trong quá trình học. Nếu phương pháp thuyết trình giúp sinh viên nắm bắt chính xác kiến thức cơ bản, hệ thống khái niệm khoa học thì phương pháp nêu vấn đề và đối thoại giúp sinh viên hiểu hơn những vấn đề trựu tượng, những trăn trở, khúc mắc ngay trên lớp. Bên cạnh đó, phương pháp nêu vấn đề hỗ trợ cho các phương pháp khác một cách tích cực, tạo cho sinh viên được phát huy năng lực tư duy chủ động, tích cực và sáng tạo. Thông qua kết hợp giữa các phương pháp trên sẽ khắc phục được tính thụ động trong tư duy của sinh viên, buộc họ phải động não, tự nghiên cứu, tìm tòi, khám phá tri thức, giải quyết vấn đề độc lập, tự chủ, linh hoạt, sáng tạo, nâng cao năng lực nhận thức, nắm bắt và vận dụng tri thức vào giải quyết những vấn đề thực tiễn.

- Cần đổi mới hình thức tổ chức xêmina – thảo luận chuyên đề.

Xêmina không phải là hình thức dạy học mới, nó đã được áp dụng từ lâu trong quá trình dạy học, để tổ chức xêmina có hiệu quả, giảng viên phải có trình độ vững vàng, phải có năng lực tổ chức điều khiển, lôi cuốn, thu hút người học vào cuộc tranh luận, phải có năng lực đưa ra chủ đề hấp dẫn hướng vào khai thác, phát huy tính chủ động, sáng tạo của sinh viên trong việc giải quyết vấn đề một cách tổng hợp, khái quát.

Đổi mới xêmina sẽ góp phần phát huy một cách tối đa tính độc lập, sáng tạo trong tư duy của sinh viên, đồng thời phát huy được sức mạnh của tập thể, rèn thói quen năng động, nhạy bén, rèn luyện kỹ năng nói, kỹ năng hùng biện.

Để tổ chức xêmina có hiệu quả, ngoài chú trọng khâu chuẩn bị đề cương thảo luận của sinh viên thì giảng viên phải có phương pháp điều hành khoa học, phải chia lớp học thành nhiều tổ, phải có tổ trưởng quản lý, sau đó tổ chức, tranh luận giữa các tổ với nhau. Giảng viên phải giao cho sinh viên tự tổ chức, điều khiển quá trình thảo luận, hình thành năng lực chủ động, tích cực, sáng tạo trong sinh viên. Kết thúc buổi thảo luận, giảnh viên phải khái quát lại những ý kiến xung quanh chủ đề, giải đáp thắc mắc, tránh tình trạng giải quyết vấn đề một cách chung chung.

Bên cạnh đó, giảng viên phải biết sử dụng công nghệ hiện đại hỗ trợ cho bài giảng (như hình ảnh, thông tin kinh tế, chính trị, những thành tựu của thực tiễn để minh họa cho bài giảng). Giúp sinh viên nhận thức về giá trị khoa học của giáo dục, đào tạo đối với sự phát triển kinh tế - xã hội.

Để nâng cao hiệu quả của việc học tập các môn đại cương tại Trường Cao đẳng Ngoại ngữ và Công nghệ Hà Nội cần phải tiến hành nhiều khâu, nhưng đẩy mạnh việc đổi mới phương pháp dạy học là quan trọng nhất, góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả đào tạo của nhà trường.

Khoa Giáo dục Đại cương