Khoa Ngôn ngữ Nhật Bản - Hàn Quốc
書道 – Shodō: Viết chữ như một hình thức nghệ thuật
Khi nhắc đến nghệ thuật truyền thống Nhật Bản, người ta thường nghĩ đến trà đạo (茶道), hoa đạo (華道), hay võ đạo (武道). Tuy nhiên, có một loại hình nghệ thuật tinh tế khác gắn liền với văn hóa Nhật từ hàng ngàn năm trước – đó là 書道 (Shodō) – nghệ thuật thư pháp, hay còn gọi là "đạo của chữ viết".
1. Shodō là gì?
Shodō (書道) nghĩa đen là "con đường của chữ viết". Đây là nghệ thuật viết chữ bằng bút lông trên giấy, không chỉ đơn thuần là ghi lại chữ nghĩa, mà là thể hiện tâm hồn và cá tính của người viết qua từng nét mực.
Nguồn gốc của Shodō bắt đầu từ Trung Quốc, sau đó được du nhập vào Nhật Bản khoảng thế kỷ thứ 6. Trải qua thời gian, người Nhật đã phát triển Shodō thành một phong cách và triết lý riêng biệt – đậm chất Nhật Bản, mang tinh thần thiền (Zen) và sự tối giản đặc trưng.
2. Dụng cụ cơ bản trong Shodō
Trong Shodō, có 4 vật dụng chính, gọi là 文房四宝 (bunpō shihō) – "Tứ bảo văn phòng":
- Bút lông (筆 – fude): Có nhiều loại, từ mềm đến cứng, lớn đến nhỏ.
- Nghiên mực (硯 – suzuri): Đá mài mực.
- Thỏi mực (墨 – sumi): Làm từ nhựa thông, khi mài ra tạo thành mực nước đen.
- Giấy (紙 – kami hoặc 和紙 – washi): Loại giấy truyền thống mềm mại, thấm mực tốt.
3. Thư đạo không chỉ là viết – đó là nghệ thuật sống
Shodō không yêu cầu "viết đẹp" theo kiểu đối xứng hay rõ ràng từng nét. Điều quan trọng là cảm xúc, là dòng chảy tự nhiên của tâm trí khi viết. Một tác phẩm Shodō hay có thể chỉ gồm một chữ duy nhất – nhưng đầy khí chất.
Khi luyện Shodō, người ta phải:
- Tập trung toàn bộ tinh thần, giống như thiền định.
- Điều hòa hơi thở và chuyển động, để nét bút mang sức sống.
- Buông bỏ sự hoàn hảo, chấp nhận cái "không hoàn hảo đẹp" – wabi-sabi.
4. Tinh thần Zen trong Shodō
Shodō thường được xem như một phần của phong cách sống Zen. Khi viết, người ta không chỉ truyền đạt thông điệp, mà còn bộc lộ trạng thái nội tâm – lo lắng, bình an, mạnh mẽ, mềm mại… Tác phẩm cũng giống như một tấm gương phản chiếu tâm hồn người viết trong khoảnh khắc đó.
5. Shodō trong đời sống hiện đại Nhật Bản
Dù xã hội ngày càng số hóa, Shodō vẫn hiện diện trong trường học, nghi lễ và nghệ thuật đương đại. Học sinh Nhật thường học Shodō từ nhỏ, và mỗi dịp năm mới (正月), người ta lại tham gia “kakizome” (書き初め) – nghi thức viết chữ đầu năm để cầu may mắn.
Ngoài ra, Shodō cũng được dùng trong:
- Tranh treo tường, quà tặng thủ công
- Kiến trúc nhà truyền thống
- Thiết kế logo, nhãn hiệu mang phong cách Nhật
6. Kết luận
Shodō không chỉ là một kỹ năng hay nghệ thuật thị giác. Đó là một cách thể hiện bản thân, luyện tâm và cảm nhận vẻ đẹp giản dị nhưng sâu sắc của chữ viết. Trong một nét bút mềm mại, bạn có thể thấy cả tâm hồn Nhật Bản – tĩnh lặng, uyển chuyển, và đầy chiều sâu.
